Anne sütü bebeğinizin tüm gereksinimlerini karşılamakta yetersiz kaldığında tamamlayıcı besinlere başlanır. Tamamlayıcı ek besinlere 3 aydan önce, 6 aydan sonra başlanmamalıdır. Bu dönemde tamamlayıcı besinlerin kıvamı, sıklığı, çeşidi ve içeriği bebeğinizin daha sağlıklı büyümesi için önemli ve gereklidir.
Tamamlayıcı beslenme bebeğinizin ısırma ve çiğneme becerilerinin gelişmesini sağlar.
Ebeveynlerin merakla beklediği ilk sözcükler içinde ek besinlere zamanında başlamak önemlidir. Tamamlayıcı beslenme bebeğinizin ağız dil koordinasyonunu kurma becerisinin gelişmesini sağlayarak konuşmanın gelişmesine yardımcıdır.
Tamamlayıcı besinlere nasıl başlanır?
Besinleri az miktarda başlayarak ve kademeli olarak arttırarak verin.
Yeni besinlere tek tek geçin.
Ağız ve çene gelişimine olumsuz etkileri nedeniyle tamamlayıcı beslenmede Biberon kullanmayın. Ek besinleri tatlı kaşığı ile verin.
Püf noktası: Öğle ve akşam öğününde emzirme sonrası ek besini 1-2 tatlı kaşığı püre kıvamında başlayın ve her gün 1-2 tatlı kaşığı arttırarak devam edin.
6 aylık iken ek besinlerden alınan enerji, toplam enerjinin (kalorinin) %50’sini aşmamalıdır.
Glüten içeren besinler 6 aydan önce verilmemelidir.
Alerji öyküsü olan ailelerin çocuklarına yumurta, balık, domates, çilek gibi alerjen riski olan besinler izlenerek başlanmalıdır.
Ek besinlere geçişte ayına göre besinlerin kıvamı ve öğün sayısı:
- ay: 2 ana öğün Öğle ve Akşam (emzirme sonrası)
İlk anne sütü, midesi çok küçük olduğu için günde 2 kez 2-3 kaşık dolusu yumuşak kıvamda besin verilebilir. Yoğurt, meyve suyu, sebze suyu, yumurta sarısı (1/4 oranında başlanır) püre kıvamında (besinleri sulandırırken su yerine anne sütü kullanmanız önemli) başlanır. 6-8 aylık iken bebeğinize günde 2-3 kez yarım su bardağı yumuşak besin verin.
- ay: 2 ana öğün + kahvaltı
Tam yumurta sarısı, pirinç unlu muhallebi, yoğurt, kırmızı et, tavuk, balık kıyma gibi küçük parçalar halinde, çatalla ezilen zeytinyağı eklenmiş sebze püreleri gibi
- ay: İyi ezilmiş ev yemekleri (kıymalı sebze), pastörize peynir, tahıl, kabukları ayrılmış kurubaklagil ezmeleri, parmak besinler ile kendi kendini beslenme (haşlanmış sebze, meyve dilimleri)
- ayda: 3 ana öğün + 1 ara öğün
Aile besinlerine geçiş, sofraya oturma, besinler küçük parçalara kesilmiş olarak verilir. 9-11 aylık iken bebeğinize günde 3-4 kez yarım su bardağı yemek ve sağlıklı ara öğünler verin.
12 ayda: Aile besinleri
0-1 yaşta sıvı ihtiyacı kilogramı başına 150-175 mililitredir ve ilk 6 ay anne sütü dışında su ihtiyacı olmaz.
Riskli Besinler
- Boğazına kaçma riski olan besinler (fındık, fıstık vb., üzüm gibi taneli meyveler, çiğ havuç vb.) verilmemelidir.
- Bal
- Limon, portakal, mandalina gibi narenciyeler ve keskin olabilen kivi
- Tuz
- Şeker
- Baharatlar
Tamamlayıcı Ek Besinlere Erken Başlanmasının Sakıncaları Nelerdir?
Bebeğin çiğneme becerisi 4. aydan önce gelişmemektedir. Bu nedenle bebek verilen gıdayı tükürür gibi yapabilir. Bu sizi hayal kırıklığına uğratmasın bu doğal fizyolojik gelişim basamağıdır. Ek besinlere erken başlanılması bebeğin büyümesine olumlu bir etkisi olmaz. En önemlilerinden biri alerjik hastalıklara yakalanma riskini arttırır. Erken dönemde sindirim sistemi enzimleri de yeterince gelişmediğinden bebeğiniz katı formlara hazır değildir. Ayrıca böbrek fonksiyonları da yeterince gelişmemiştir.
1 yaşından önce bebeklere inek sütü verilmesi uluslararası sağlık örgütlerince kesinlikle önerilmez. Nedenleri:
- İnek sütü bebeğin bağışıklık sistemini destekleyip güçlenmesini sağlamaz.
- İnek sütü yüksek mineral içeriği ile bebeğinizin böbreklerini zorlar. Çok zorunda kalınan durumlarda sulandırılarak verilebilir.
- İlk yıl beyin, göz ve merkezi sinir sistemi hücreleri için büyük önem taşıyan elzem yağ asitlerini çok düşük ölçüde içerir.
- Ayrıca iyot ve çinko gibi zihinsel gelişim için önemli olan makro minerallerden fakir bir kaynaktır.
- İnek sütü ayrıca düşük oranda içerdiği demir ve C vitamini nedeniyle bağırsaklarda gizli kanamalara neden olup kansızlığa da yol açabilir.
Tamamlayıcı Ek Besinlere Geç Başlanmasının Sakıncaları Nelerdir?
- aydan sonra doğumda salgılanan demir ve çinko depoları tükenmektedir. Tamamlayıcı besinlere zamanında doğru besin ve kıvam tercihinde başlanması besin öğesi ve enerji eksikliklerini önler. Ek besinlere geç başlanması besin reddini beraberinde getirebilir. Farklı tat ve kıvamlara alışmak 6. aydan sonra zorlaşabilir. Bebeğin artan gereksinimleri ideal öğün sayısında uygun olan miktar ve kıvamdaki besin ile karşılanmalıdır.
1-2 yaşta: 3/4 – tam kase besini bir öğünde tüketebilir. Günde 3-4 öğün ve 1-2 ara öğün yer alabilir. Anne sütü hala hastalıklardan korumayı ve öğünlerden sonra yer almaya devam eder. Besinler asıl enerji ve besin öğesi (vitamin, mineral) ihtiyaçlarını karşılar. 1-2 yaşta anne sütü almıyorsa yürümenin de başlamasıyla günlük öğün sayısı 4-5’e çıkar ve 2 de ara öğün eklenir. Günde 1-2 kase süt ve ürünleri tüketimi de önemlidir.